De moord op Nizoral


Zytiga (abiraterone) kwam in de VS in 2011 op de markt en ik geloof eind 2012 in Nederland. Een maand behandelen met Zytiga kost tussen de 3000 en 3500 Euro. Dit is veel geld. De vergoeding van Zytiga komt uit het ziekenhuisbudget, waar het moet concurreren met tal van andere dure middelen en behandelingen. Een recept is niet voldoende daarnaast moeten door de arts tal van formulieren worden ingevuld om de keuze te rechtvaardigen. Aanvankelijk mocht Zytiga alleen ingezet worden bij patienten die niet meer reageerden op Taxotere, maar sinds juni 2013 zijn de regels versoepeld en komen nu ook patienten in aanmerking die nog geen Taxotere hebben gehad. Kort geleden merkte ik dat dit niet in alle ziekenhuizen is doorgevoerd toen een patient te horen kreeg dat eerst Taxotere geprobeerd moest worden. De prijs en de ingewikkelde voorschrijfstruktuur maken dat Zytiga veel minder wordt voorgeschreven dan in een normale situatie, vaak zonder dat de patient hiervan de werkelijke achtergrond te horen krijgt.

Zytiga werd internationaal gepresenteerd als een grote doorbraak. Het is zeker zo dat Zytiga levensverlengend werkt maar een doorbraak is het niet in de zin dat het hier een baanbrekende vernieuwing betreft. Abiraterone is een afgeleide van ketoconazol bekend onder de merknaam Nizoral. Nizoral werd al in de jaren negentig en nul voorgeschreven voor hormoon refractaire prostaatkanker, zij het op beperkte schaal. Mogelijk dat Zytiga iets effectiever is dan ketoconazol maar dit is nooit in een fatsoenlijk vergelijkende studie onderzocht. Voor bijwerkingen geldt hetzelfde. Zelf zie ik de "doorbraak" in dezelfde orde van grootte als het verschil tussen Valium en Librium, beiden benzodiazepinen.

Een paar jaar voor de komst van Zytiga was Nizoral een generic geworden, dwz er rustte geen patent meer op en iedereen mocht ketoconazol maken. Een paar maanden na de introduktie van Zytiga werd de indicatie hormoon ongevoelig prostaatkanker voor ketoconazol geschrapt in bijsluiters en in referentie naslagwerken als het Therapeutisch Kompas. Het middel mocht vanaf toen alleen worden voorgeschreven bij schimmelinfecties, maar via een backdoor schreven goedwillende artsen het nog wel voor. In augustus 2013 werd het gebruik helemaal verboden in verband met het incidenteel optreden van ernstige leverproblemen. In de context van schimmelinfecties is dit wel te begrijpen aangezien er voldoende andere middelen zijn zonder dit risico. Maar bij hormoon refractaire prostaatkanker ligt het benefit/risk plaatje heel anders.

Zo is Nizoral waarvan een behandeling gedurende een maand ongeveer 60 euro kost stap voor stap kapot gemaakt. Zytiga is geen doorbraak maar een ongehoord marketingsucces.

Meer over Nizoral en Zytiga hier