Respectabele Onderzoekers?

Hierbij een ingezonden brief en mijn reactie daarop naar aanleiding van "Ook zo blij met PSA?" dat ik afgelopen september in Huisarts en Wetenschap publiceerde. Ga voor dit artikel naar de rechterkolom onder publicaties. Daar staat een openlijk toegankelijke printversie van dit artikel. Het artikel zelf kan ik hier niet neerzetten vanwege copyright redenen. Wil je een fatsoenlijke PDF inclusief referenties stuur dan een mail. Hier mijn antwoord op Bangma's "PSA-screening deugt."

Ingezonden
PSA-screening

Huisarts en Wetenschap, jaargang 2011, nummer 4:226-227

Reactie
Collega Scholten bekritiseert de auteurs van de grote Europese onderzoeken naar het effect van screening op prostaatkankersterfte.1  Hij beticht hen van volksverlakkerij door alleen maar in te zoomen op de relatieve risicoreductie. Daarbij komt hij met zeer negatieve aantijgingen aan het adres van de onderzoekers die ik eigenlijk voor dit tijdschrift ongepast vind. Collega Bangma wordt op zijn beurt verlokt tot de uitspraak dat Scholten de plank volledig misslaat, mogelijk door de aanval op de man (en dus niet op de bal).2  De inhoudelijke argumenten van Scholten snijden echter wel hout. Hoewel in de ERSPC het effect van screening op de prostaatkankerspecifieke sterfte als positief uit de bus komt, blijkt uit een recente meta-analyse dat dit resultaat nog niet kan worden veralgemeniseerd.3 Bangma benoemt dat door het aanbieden van active surveillance  de diagnose prostaatkanker geen extra stress bij mannen geeft. Hoe sterk dat bewijs is weet ik niet. Ik denk dat hierbij vooral wordt getoond dat er in deze screening geen negatieve feedback van patiënten komt.4,5  Veel mannen compenseren de last van de controles met de gedachte dat ze er gelukkig toch op tijd bij waren. Dat de tumor anders nooit aan het licht zou zijn gekomen bedenken ze daarbij niet. De zeer genuanceerde ERSPC-publicatie, die op de dag van het bewuste NOS-journaal al in de mailbox van alle huisartsen belandde,6  biedt mij wel een zeer praktische handreiking. Aan patiënten kan klip en klaar worden uitgelegd dat wanneer alle Nederlandse mannen zouden deelnemen aan een screeningsprogramma minder mannen overlijden aan prostaatkanker. Dat daarvoor een groot aantal mannen moet worden belast met aanvullend onderzoek en de diagnose prostaatkanker die klinisch niet relevant hoeft te zijn, is goed over te brengen. Wie de gelukkige overlever is tussen de 48 behandelde lotgenoten, zal men vooraf nooit te weten komen. Na die uitleg zien veel mannen af van een PSA-test. De resultaten van de ERSPC frustreren mij dus niet, maar ondersteunen mijn dagelijkse praktijkvoering. Daarbij beperk ik me graag tot de inhoud en houd ik me niet bezig met de beeldvorming van respectabele onderzoekers. Dat wens ik Scholten ook toe.
Marco Blanker

1. Scholten H. Ook zo blij met PSA? Huisarts Wet 2010;53:501-2.
2. Bangma CH. PSA-screening deugt. Huisarts Wet 2010;53:503.
3. Djulbegovic M, Beyth RJ, Neuberger MM, Stoffs TL, Vieweg J, Djulbegovic B, et al. Screening for prostate cancer: systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ 2010;341:c4543.
4. Ransohoff DF, McNaughton Collins M, Fowler FJ. Why is prostate cancer screening so common when the evidence is so uncertain? A system without negative feedback. Am J Med 2002;113:663-7.
5. Blanker M. Zonder bewijs screenen op prostaatkanker. Huisarts Wet 2003;46:184.
6. Schröder FH, Hugosson J, Roobol MJ, Tammela TL, Ciatto S, Nelen V, et al. Screening and prostate-cancer mortality in a randomized european study. N Engl J Med 2009;360:1320-8.

Antwoord
Collega Blanker vindt dat mijn argumenten hout snijden maar ergert zich aan de manier waarop ik ‘respectabele onderzoekers’ bejegen. Het verheugt me dat veel patiënten na de ongetwijfeld degelijke uitleg van Blanker afzien van een PSA. Ik vermoed dat het aantal nog groter zou zijn geweest als collega Bangma was afgekomen met z’n onderzoek naar de levenskwaliteit en Blanker daarover ook had kunnen voorlichten. Zo netjes als het bij Blanker klaarblijkelijk toegaat, gaat het niet overal. Via een groot aantal opdringerige urologiesites kan men via de achterdeur ook aan een PSA komen. Een van deze sites wordt beheerd door onze respectabele onderzoekers.1 Op deze site richt men zich nu op de ERSPC-controlegroep. Na deze groep eerst te hebben ingepeperd dat door screening de sterfte aan prostaatkanker vermindert, wordt hen nu in overweging gegeven zich alsnog te laten screenen. Veel wollig en empathisch taalgebruik, maar niet het feit dat 48 mannen moeten worden behandeld om na 9 jaar 1 sterfgeval te voorkomen. Het achterwege laten hiervan is de onderzoekers ernstig aan te rekenen. Ik spreek dan ook liever van marketeers die als voornaamste doel hebben de topzware afdeling Urologie van het Erasmus MC in leven te houden over de rug van hardwerkende Rotterdammers die niets mankeren. Henk Scholten

1. http://www.erasmusmc.nl/47659/112432/Screening_prostaatkanker