Out of the Box 2
PSA, wat is dat nu eigenlijk?


Ondanks of juist door het recente ERSPC nieuws gaan we gewoon verder met Out of the box. Daarvoor is het nodig eerst te begrijpen wat PSA is, hoe het in het bloed terecht komt en welke factoren daarbij een rol spelen.

Prostaat Specifiek Antigeen is een eiwit dat in prostaatcellen wordt gemaakt dat als functie heeft het ejaculaat in vloeibare toestand te houden. In een normale situatie verlaat het PSA het lichaam tijdens een orgasme via een fijn vertakt buisjesstelsel vermengd met zaadcellen uit de testikels. Om een indruk van dimensies te geven: de PSA concentratie in het ejaculaat ligt tussen de 0,2 en 3 mg/ml, dwz tussen de 200000 en 3000000 ng/ml. Ng staat voor nanogram de eenheid waarin het PSA wordt gemeten in bloedtests.

Als door een aandoening- prostaatkanker, prostatitis of prostaathypertrofie (BPH)- deze buisjes worden dichtgedrukt kan het PSA niet meer op de normale wijze afvloeien. Het hoopt zich op in deze buisjes en uiteindelijk wordt de PSA concentratie daar zo hoog dat door diffusie het PSA via het omringend weefselvocht in de kleine haarvaatjes terecht komt en vandaaruit in de grote bloedsomloop waar het meetbaar wordt.

Prostaatkankertjes produceren in wisselende mate PSA en geen of gebrekkige afvoerbuisjes waardoor het PSA stijgt. Tevens drukken ze door hun volume afvoerbuisjes van gezonde omringende prostaatcellen dicht, wat indirect het PSA ook doet stijgen. Gemetastaseerde prostaatkanker cellen in lymfeklieren, botten en andere organen hebben geen afvoerssysteem. Het door deze cellen geproduceerde PSA verdwijnt ook weer door diffusie in de circulatie.

De hoogte van de PSA-waarde in het bloed is in principe een functie van produktie en afvoer. Daarnaast is er nog een moeilijk te kwantificeren bufferfactor. Als buffer fungeert het de buisjes omringende weefselvocht waarover we hierboven al spraken. Het volume hiervan kan toenemen tengevolge van ontstekingsreacties. Deze ontstekingsverschijnselen, een vorm van niet-bacteriele prostatitis, treden op als reactie van omliggend gezond weefsel op tumoren. Het bufferreservoir kan in zekere mate PSA opnemen en afstaan en zo van invloed zijn op de hoogte van het PSA in het bloed.

Bewapend met deze voorkennis is de volgende keer het PSA in het bloed aan de beurt.

NB
PSA Prostaatkankertjes doet ook mee aan de discussie over prostaatkanker screening op de Round Table van het NEJM, New England Journal of Medicine. We maakten deze opmerking:

Random biopsies

The main flaw in the screening setting is the inadequacy of the random biopsy. Numerous publications addressed the discrepancy between clinical Gleason and pathological Gleason. The Gleason system was originally meant for directed biopsies in palpable tumors, not for blind sampling of prostates. The issue of overtreatment cannot be resolved with the current diagnostic workup.

Henk Scholten, MD